خبرگزاری نوستی روسیه در مورخه 1/6/88 به نقل از خبرگزاری ترند گزارش داده بود دفتر ریاست جمهوری قزاقستان اعلام کرده است که سران 4 کشور روسیه ،قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان در22 /6/88 13(13 سپتامبر) طی اجلاسی غیررسمی در قزاقستان پیرامون رژیم حقوقی دریای خزر گفتگو خواهند کرد.
بر پایه اطلاعیه مذکور، توافق دراین خصوص در گفتگوی تلفنی مورخه 27/5/88نور سلطان نظربایف رئیس جمهورقزاقستان با دیمیتری مدودف رئیس جمهورروسیه بعمل آمده و سران 4 کشور دراین نشست ،توسعه روابط با یکدیگر ونیز رژیم حقوقی دریای خزر را مورد بحث قرار خواهندداد.
این اطلاعیه به علت عدم دعوت از ج.ا.ایران جهت شرکت دراین اجلاس هیچ اشاره ای نکرده است.
در همین حال پس ازچند روز، خبرگزاری ریانوستی در مورخه 10/6/88 به نقل از قربانقلی بردی محمد اف رئیس جمهور ترکمنستان خبرداد که این کشور قصددارددر مدت کوتاهی یک پایگاه نظامی –دریائی در خزر ایجاد کند.
رئیس جمهور ترکمنستان در نشست شورای امنیت ملی کشورش گفته است این پایگاه سبب تقویت نیروی دریائی ترکمنستان بوده واز سواحل ترکمنستان درخزر ،دربرابر دست درازی بیگانگان محافظت خواهد کرد.بردی محمداف افزوده است که ،به وزارت دفاع دستورداده است که سیستمی موثر را برای نظارت راداری واپتیکی بر حوزه خزر ایجاد کند.وی همچنین خبر داده است که گارد مرزی ترکمنستان نیزخرید قایق گشتی های تندرو ومدرن را آغاز کرده است و برنامه ریزی میشود که دراین پایگاه دریائی،2 ناو مدرن مجهز به موشک وجود داشته باشد. رئیس جمهور ترکمنستان خاطر نشان ساخته که کشورش قصد دارد بطور مرتب مانورهای تاکتیکی دریایی برگزار کند.
گفته می شود طبق برنامه ریزی های به عمل آمده ،دستور رئیس جمهور تا سال 2015 اجرا خواهدشد.
قشقاوی سخنگوی وزارت خارجه ج.ا.ایران در مورخه 3/6/88درواکنش به خبر مربوط به اطلا عیه دفتر ریاست جمهوری قزاقستان مبنی بر برگزاری نشست 4جانبه بدون حضور ایران ،بارد برخی الفاظ از قول منابع خبری در آلماتی گفت؛رژیم حقوقی دریای خزر باید با توافق کلیه کشورهای ساحلی صورت گیردوتدوین این رژیم بر اساس قواعد وعرف بین الملل ،بدون نظر ایران وسایر کشورهای شکل نمی گیردوبناست اجلاس وزرای خارجه دراین خصوص در عشق آباد وپس ازآن اجلاس سران در باکو برگزار شود.
در همین حال ودر شرایطی که سخنگوی وزارت خارجه ایران صرفا به ردالفاظ اطلاعیه دفتر ریاست جمهوری قزاقستان و تاکید بر اتفاق آرا 5کشور خزر در خصوص رژیم حقوقی این دریا وبرگزاری نشستهای بدون تاریخ آتی بسنده نمود.متکی وزیر خارجه ج.ا.ایران در مورخه 18/6/88 پانرده روز پس از اظهارات سخنگویش در واکنش به همین موضوع گفت؛کلیه مسائل دریای خزر بایستی با حضور تمامی کشورهای ساحلی مطرح وتصمیم گیری شود .وی تصریح کرد ؛اجلاس 4کشور حاشیه دریای خزر طی روزهای اخیر (که البته باید از عبارت روزها ی آتی استفاده می کرد) را علیه منافع خود می دانیم.
همزمان متکی یک روز پیش از این سخنان طی دیدارنورباخ رستم اف ،سفیر جدید قزاقستان در تهران وهنگام دریافت رونوشت استوارنامه وی ،در خصوص اخبار منتشره مبنی بر برگزاری اجلاس 4جانبه کشورهای خزری بدون دعوت ازایران در اوکتائوقزاقستان ،ابراز ناخرسندی نموده ومواضع تهران رابه دیپلمات قزاقی گوشزد کرده بود. یک روز پس از اظهارات متکی ،مهدی صفری معاون اروپای وزارت خارجه ونماینده ویژه ایران در امور دریای خزرتصریح کرد ؛هرگونه تصمیم در مورد رژیم حقوقی دریای خزر ومسائل مرتبط با آن بدون توافق همه کشورهای ساحلی ،فاقد ارزش وغیر قابل قبول است وبه هیچ وجه اجرائی نخواهدشد.صفری تاکید کرد نگرانیهایمان را از طریق سفرای 4کشور در تهران وسفرای ایران در این کشورها در خصوص برگزاری اجلاس 4جانبه بدون حضور ایرا ن به اطلاع طرفها رسانده ایم.وی افزود در پی گیری های رسمی وزارت خارجه مشخص شد که انگیزه این گردهمائی ،افتتاح چندین پروژه عمرانی ،اقتصادی وهمچنین برخی مراسم تشریفاتی ،جشن ومسابقات ورزشی است که از تاریخ 11تا13سپتامبر برگزار خواهدشد.دراین زمینه وزارت خارجه قزاقستان به عنوان میزبان مراسم وبرنامه ها اعلام کرده است که؛ به هیچ عنوان رژیم حقوقی دریای خزر ویا تقسیم بستر آن در این نشست مذاکره نخواهدشد و همچنین ملاقاتهای حاشیه ای صورت نخواهد گرفت.ومذاکره درباره رژیم حقوقی دریای خزر صرفا در نشستهای 5جانبه امکان پذیر است؛
نماینده ویژه ایران درامور خزر همچنین اضافه کرده است ؛برخی روسای جمهو ربه ما پیام داده اندکه ایران مطمئن باشد رژیم حقوقی دریای خزر ودیگر مسائل مرتبط با آن بدون حضور ایران ،به هیچ عنوان قابل بحث،مذاکره وتصمیم گیری نخواهدبود.حتی یکی از این روسای جمهور طی پیامی اطمینان داده که اگر احتمالا بحثی در خصوص رژیم حقوقی ازسوی یکی از کشورها مطرح شود ،وی حتما ممانعت کرده ومیز مذاکرات را ترک خواهدکرد. معاون وزارت خارجه ایران در این اظهارات مجددا به مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص مسائل دریای خزراشاره وبر موارد ذیل تاکید واز اقدامات فاقد اتفاق آرا درخزر که باعث زیر سوال رفتن منافع کلیه کشورهای ساحلی شود ابراز نگرانی نمود؛
- تا زمان تعیین رژیم حقوقی قراردادهای 1921و1940 دارای اعتبار است.
- تحدید حدود دریا با توجه به اصول پذیرفته شده حقوق بین الملل ،ازجمله اصل انصاف وتوجه به شرایط ویژه کشور باید صورت گیرد.که دراین صورت سهم ایران از دریای خزر معادل 20%خواهد بود.
- تا زمان دستیابی به توافق5جانبه اجازه هیچ گونه فعالیت اکتشافی وبهره برداری را به سایر کشورها در منطقه 20% خودمان را نخواهیم داد
- ضرورت کنترل اوضاع نظامی وامنیتی خزر توسط کشورهای ساحلی ،جهت تامین آرامش وثبات آن
-عدم امکان ورود کشتیهاو شناورهای نظامی بدون مجوز سایر کشورها به آبهای ایران.
- مخالفت با هر گونه احداث خطوط لوله جهت انتقال نفت وگاز از طریق این دریا با توجه زیانهای زیست محیطی .(مانند ترانس خزر)
- عدم اجازه به کشتیهای کشورهای غیر خزری جهت ورود به این دریا.
در همین حال خبرگزاری ایسنا در مورخه 18/6/88به نقل از خبرگزاری نوستی گزارش داد که دیمیتری مدودف رئیس جمهور روسیه گفته است قصددارد در نشست 4جانبه خزری در اوکتائوبه سران 3کشورخزری (غیر ازایران)پیشنهاد دهدکه روابطشان در حوزه گاز را براساس توافقنامه های بین دولتی برای مدت زمان طولانی ومتوسط برقرار کنند.وی این سخنان را دردیدار با رئیس شرکت گازپروم روسی مطرح نمود.الکسی میلر رئیس گاز پروم ضمن استقبال از این پیشنهاد گفت؛قراردادهای گاز پروم با شرکتهای کشورهای حاشیه خزر باید بر اساس رویکردی جامع ،درازمدت وبا این درک باشد که اینها تنها قراردادخرید گاز نبوده بلکه شامل مسائل استخراج،انتقال وپالایش گاز نیز می شود.
با نگاه به مواضع تهران واظهارات مقامات روسی ملاحظات و سوالات مهمی به ذهن متبادر می شود.
1-اصولا در دیپلماسی به اظهارات بدون مابازاء،بی نتیجه وادعاهای بزرگ بدون عمل نباید اهمیت داد.یعنی کم گفته شود چون در چرا که به عمل کار برآید به سخندانی نیست.
2-اینکه 4 کشور خزری بدون ایران اقدام به نشست می نمایند قابل تامل است .تهران نباید به وعده های شفاهی مقامات خزری بسنده نماید.مگر ایران نامحرم است که نباید در اجلاس 13 سپتامبر شرکت نماید؟
3-چگونه است مسکو از ایران دعوت می نماید در اجلاسی که هیچ نفعی برا ی ملت ایران ندارد بعنوان ناظر در اجلاسهای سازمان همکاریهای اقتصادی شانگهای شرکت نماید اما به نشستی که باید در آن حضور داشته باشد ازسوی میزبان دعوت نمی شود.؟
4-اخبار واظهارات مقامات ایرانی با قزاقی متناقض است.درحالیکه اطلاعیه دفتر ریاست جمهوری قزاقستان کاملا آشکار به موضوع بررسی رژیم حقوقی خزر در نشست اوکتائو اشاره میکند ،مسئولین ایرانی با استناد به اظهارات شفاهی برخی مقامات بعضی کشورهای خزری بدون ذکر نام مقامات وکشورها از عدم بررسی رژیم حقوقی خزر سخن می گویند.
5-در حالیکه وزیر خارجه ایران برگزاری نشست قریب الوقوع 4جانبه خزری در قزاقستان را علیه منافع ملی ایران دانسته ،معاون وی سخن از عدم طرح رژیم حقوقی دریا ی خزر دراین نشست به میان آورده است.
6-آیا بهتر نبود از کشورهائی که به مقامات ایرانی قول داده اند(احتمالا روسیه است که همواره با کارت ایران در مناسبات بن المللی بازی میکند) مسائل دریای خزر در نشست اوکتائو مطرح نشود ودر صورت مطرح شدن جلسه را ترک کنند خواسته میشد و خواسته شود بجای این همه زحمت ومنت اگرریگی در کفششان نیست از ایران هم دعوت کنند در این اجلاس حضور یابد؟
7-آیا اظهارت مدودف و میلر موضوعی غیر از مسائل رژیم حقوقی وانتقال انرژی خزر است که قرار است در نشست 4جانبه مطرح شود؟
8-عدم واکنش جدی تهران به اظهارات مدودف وبردی محمد اف قابل تامل است.ابراز نظر پیرامون مسائل امنیتی ومنابع فسیلی خزر قطعا موضوعاتی است که اتفاق آرا نیاز دارد.
9- آیا در گذشته از مسکو رودست نخورده ایم که اکنون این همه اعتماد به آن داریم ؟مسکو همواره در دوران شوروی وبعد از فروپاشی تهران را فریب داده است. (اگر دوران روسیه تزاری ،قراردادهای گلستان ،ترکمنستان ،قراداد 1915،اشغال ایرا ن وعدم تخلیه شمال وشمال غرب ایران در جنگ دوم جهانی،کمک به عراق در جنگ تحمیلی وبسیاری موارد سلطه گری این کشور درایران را فاکتور بگیریم و بر خزر متمرکز شویم
مگر مسکو نبود که همگام با ایران علیه قرارداد موسوم به قرارداد قرن (کنسرسیوم نفتی ج آذربایجان با شرکتهای عمدتا غربی در مورد معادن آذری ،چراغ وگونشلی)بیانیه داد اما شرکت لوک اویل روسی در همین کنسر سیوم ومتعاقبا در سایر کنسرسیومها سهیم شد؟این بازی دوگانه وریاکارانه روسیه را که فراموش نکرده ایم ونخواهیم کرد.
11-مسکو به اقدام فوق بسنده نکرد در ادامه فریب کاریهایش در حالیکه همچون تهران بر اتفاق آراء درخصوص مسائل خزر تاکید میکرد اقدام به انعقاد اسنادی با آذربایجان وقزاقستان بصورت جداگانه (دوجانبه )وسپس سه جانبه مبنی بر تقسیم منابع فسیلی خزر در زیر بستر نمود.وعملا مدل اتفاق آراء را زیر پا گذاشت.وبه تهران گفت با عشق آباد وباکو در خصوص تقسیم منابع زیر بستر به توافق برسد که تا کنون علیرغم چندین دور مذاکره به سرانجامی نرسیده است.( در دولت اصلاحات مذاکره تهران با باکو در حال پیشرفت بود وبه نقطه نسبتا خوبی رسیده بود اما به دلیل نا کارآمد دیپلماسی دولت نهم در 4 سال گذشته هیچ کونه پیشرفتی نداشته است.)
12- پذیرفتن قرادادهای دو جانبه وسه جانبه در خزر ازسوی تهران یک اشتباه استراتژیک بود.بگونه ای که امروز شاهد تلاش مسکو برای برگزاری نشست 4جانبه بدون حضور ایران هستیم.
13-آیا تهران باید در جهت وابسته کردن اروپا به انرژی روسیه ومسیر روسیه باین کشور کمک نماید ؟ آیا نشست قریب الوقوع در خصوص ممانعت از تحقق خط لوله گازنابوکو که در صورت عملیاتی شدن ازوابستگی اروپا به گاز ومسیر روسیه میکاهد یا آنرا قطع میکند ومسکو را وادار به انفعال می نماید نیست؟
14-آیا ایران با توجه به اینکه دومین کشور دارای ذخایر گاز در جهان است ،نباید طرفدار احداث خطوط لوله انتقال گاز از مسیرهای مختلف که بتواند به آنها متصل به اروپا باشد تا منافع ملی خودرا تامین نماید؟
15-آیامسکو در شرایطی که خط لوله بلو استریم را دارد وبه ترکیه گاز صادر میکند واز طریق اکراین نیز به اروپا گاز می فروشد ودر حال پی گیری احداث خط لوله گاز مسیر جنوبی است در صدد یکه تازی در عرصه انتقال انرژی نیست؟کدامیک ازمسیرها وخطوط فوق کوچکترین ثمری برای ایران دارد ؟
15-آیا مسکو و3کشور دیگر خزری در جهت امضای سند چها رجانبه نیستند ؟ تحرک منفعلانه تهران چه دستاوردی تا کنون داشته است؟
16-علیرغم اعلام مکررمواضع تهران در مورد حقوق خود دردریای خزردر طول 18سال گذشته ،عملا ما شاهد بهره برداری گسترده چهار کشور در خزر هستیم وصرفا ازاین دریا در محدوده آبهای ساحلی ماهی صید میکنیم ودر حوزه کشتیرانی فعالیتی وجوددارد.
17- آیابرگزاری نشست 4جانبه خزری بدون حضور ایران در شرایط حساس بعد از انتخابات در کشور، نوعی سوءاستفاده از این شرایط از سوی روسیه و3کشور دیگر محسوب نمی شود؟
در شرایط فعلی و بمنظور جلوگیری از تبدیل شدن به یک رویه از سوی 4 کشور ساحلی در یای خزر جهت برگزاری نشستهای بعدی متناوب ،به هر نحو ممکن یاباید مانع از برگزاری اجلاس 13 سپتامبر شود یا اینکه زمینه حضور خودرانیز دراین اجلاس فراهم نماید.در صورتی که دو مورد مذکور میسر نشد از میزبان و3کشور دیگر بخواهد تحت نام دیگری که موضوعات دیگری را به اذهان متبادر می نماید این نشست را برگزار نمایند.بدیهی است از تمامی اهرمها وامکانات سیاسی ، اقتصادی و... در جهت نیل به مقصود ،با توجه به زمان بسیار اندک باقیمانده باید بهره برداری فوری شود.در شرایطی که از 20 روز پیش خبر برگزاری این نشست منتشر شده بود برخورد انفعالی وزارت امورخارجه وشورا ی امنیت ملی کشورونمایندگیهای سیاسی ایران دراین کشورها قابل بخشش نیست.پر واضح است که از کوزه همان تراود که در اوست.وقتی دولتی از مدیران قوی وجسور وکارشناس زبده بهره نمی برد وآنها را گوشه نشین می کند نتیجه ای جز اینگونه ناکارآمدیها وناکارکردگرائیها در پی نخواهد داشت.البته موارد متعددی در حوزه سیاست خارجی وجوددارد که در مسیرمنافع ملی نیست اما برای آنانیکه در پی منافع شخصی هستند دستاوردهائی دارد.
20/6/1388
بر پایه اطلاعیه مذکور، توافق دراین خصوص در گفتگوی تلفنی مورخه 27/5/88نور سلطان نظربایف رئیس جمهورقزاقستان با دیمیتری مدودف رئیس جمهورروسیه بعمل آمده و سران 4 کشور دراین نشست ،توسعه روابط با یکدیگر ونیز رژیم حقوقی دریای خزر را مورد بحث قرار خواهندداد.
این اطلاعیه به علت عدم دعوت از ج.ا.ایران جهت شرکت دراین اجلاس هیچ اشاره ای نکرده است.
در همین حال پس ازچند روز، خبرگزاری ریانوستی در مورخه 10/6/88 به نقل از قربانقلی بردی محمد اف رئیس جمهور ترکمنستان خبرداد که این کشور قصددارددر مدت کوتاهی یک پایگاه نظامی –دریائی در خزر ایجاد کند.
رئیس جمهور ترکمنستان در نشست شورای امنیت ملی کشورش گفته است این پایگاه سبب تقویت نیروی دریائی ترکمنستان بوده واز سواحل ترکمنستان درخزر ،دربرابر دست درازی بیگانگان محافظت خواهد کرد.بردی محمداف افزوده است که ،به وزارت دفاع دستورداده است که سیستمی موثر را برای نظارت راداری واپتیکی بر حوزه خزر ایجاد کند.وی همچنین خبر داده است که گارد مرزی ترکمنستان نیزخرید قایق گشتی های تندرو ومدرن را آغاز کرده است و برنامه ریزی میشود که دراین پایگاه دریائی،2 ناو مدرن مجهز به موشک وجود داشته باشد. رئیس جمهور ترکمنستان خاطر نشان ساخته که کشورش قصد دارد بطور مرتب مانورهای تاکتیکی دریایی برگزار کند.
گفته می شود طبق برنامه ریزی های به عمل آمده ،دستور رئیس جمهور تا سال 2015 اجرا خواهدشد.
قشقاوی سخنگوی وزارت خارجه ج.ا.ایران در مورخه 3/6/88درواکنش به خبر مربوط به اطلا عیه دفتر ریاست جمهوری قزاقستان مبنی بر برگزاری نشست 4جانبه بدون حضور ایران ،بارد برخی الفاظ از قول منابع خبری در آلماتی گفت؛رژیم حقوقی دریای خزر باید با توافق کلیه کشورهای ساحلی صورت گیردوتدوین این رژیم بر اساس قواعد وعرف بین الملل ،بدون نظر ایران وسایر کشورهای شکل نمی گیردوبناست اجلاس وزرای خارجه دراین خصوص در عشق آباد وپس ازآن اجلاس سران در باکو برگزار شود.
در همین حال ودر شرایطی که سخنگوی وزارت خارجه ایران صرفا به ردالفاظ اطلاعیه دفتر ریاست جمهوری قزاقستان و تاکید بر اتفاق آرا 5کشور خزر در خصوص رژیم حقوقی این دریا وبرگزاری نشستهای بدون تاریخ آتی بسنده نمود.متکی وزیر خارجه ج.ا.ایران در مورخه 18/6/88 پانرده روز پس از اظهارات سخنگویش در واکنش به همین موضوع گفت؛کلیه مسائل دریای خزر بایستی با حضور تمامی کشورهای ساحلی مطرح وتصمیم گیری شود .وی تصریح کرد ؛اجلاس 4کشور حاشیه دریای خزر طی روزهای اخیر (که البته باید از عبارت روزها ی آتی استفاده می کرد) را علیه منافع خود می دانیم.
همزمان متکی یک روز پیش از این سخنان طی دیدارنورباخ رستم اف ،سفیر جدید قزاقستان در تهران وهنگام دریافت رونوشت استوارنامه وی ،در خصوص اخبار منتشره مبنی بر برگزاری اجلاس 4جانبه کشورهای خزری بدون دعوت ازایران در اوکتائوقزاقستان ،ابراز ناخرسندی نموده ومواضع تهران رابه دیپلمات قزاقی گوشزد کرده بود. یک روز پس از اظهارات متکی ،مهدی صفری معاون اروپای وزارت خارجه ونماینده ویژه ایران در امور دریای خزرتصریح کرد ؛هرگونه تصمیم در مورد رژیم حقوقی دریای خزر ومسائل مرتبط با آن بدون توافق همه کشورهای ساحلی ،فاقد ارزش وغیر قابل قبول است وبه هیچ وجه اجرائی نخواهدشد.صفری تاکید کرد نگرانیهایمان را از طریق سفرای 4کشور در تهران وسفرای ایران در این کشورها در خصوص برگزاری اجلاس 4جانبه بدون حضور ایرا ن به اطلاع طرفها رسانده ایم.وی افزود در پی گیری های رسمی وزارت خارجه مشخص شد که انگیزه این گردهمائی ،افتتاح چندین پروژه عمرانی ،اقتصادی وهمچنین برخی مراسم تشریفاتی ،جشن ومسابقات ورزشی است که از تاریخ 11تا13سپتامبر برگزار خواهدشد.دراین زمینه وزارت خارجه قزاقستان به عنوان میزبان مراسم وبرنامه ها اعلام کرده است که؛ به هیچ عنوان رژیم حقوقی دریای خزر ویا تقسیم بستر آن در این نشست مذاکره نخواهدشد و همچنین ملاقاتهای حاشیه ای صورت نخواهد گرفت.ومذاکره درباره رژیم حقوقی دریای خزر صرفا در نشستهای 5جانبه امکان پذیر است؛
نماینده ویژه ایران درامور خزر همچنین اضافه کرده است ؛برخی روسای جمهو ربه ما پیام داده اندکه ایران مطمئن باشد رژیم حقوقی دریای خزر ودیگر مسائل مرتبط با آن بدون حضور ایران ،به هیچ عنوان قابل بحث،مذاکره وتصمیم گیری نخواهدبود.حتی یکی از این روسای جمهور طی پیامی اطمینان داده که اگر احتمالا بحثی در خصوص رژیم حقوقی ازسوی یکی از کشورها مطرح شود ،وی حتما ممانعت کرده ومیز مذاکرات را ترک خواهدکرد. معاون وزارت خارجه ایران در این اظهارات مجددا به مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص مسائل دریای خزراشاره وبر موارد ذیل تاکید واز اقدامات فاقد اتفاق آرا درخزر که باعث زیر سوال رفتن منافع کلیه کشورهای ساحلی شود ابراز نگرانی نمود؛
- تا زمان تعیین رژیم حقوقی قراردادهای 1921و1940 دارای اعتبار است.
- تحدید حدود دریا با توجه به اصول پذیرفته شده حقوق بین الملل ،ازجمله اصل انصاف وتوجه به شرایط ویژه کشور باید صورت گیرد.که دراین صورت سهم ایران از دریای خزر معادل 20%خواهد بود.
- تا زمان دستیابی به توافق5جانبه اجازه هیچ گونه فعالیت اکتشافی وبهره برداری را به سایر کشورها در منطقه 20% خودمان را نخواهیم داد
- ضرورت کنترل اوضاع نظامی وامنیتی خزر توسط کشورهای ساحلی ،جهت تامین آرامش وثبات آن
-عدم امکان ورود کشتیهاو شناورهای نظامی بدون مجوز سایر کشورها به آبهای ایران.
- مخالفت با هر گونه احداث خطوط لوله جهت انتقال نفت وگاز از طریق این دریا با توجه زیانهای زیست محیطی .(مانند ترانس خزر)
- عدم اجازه به کشتیهای کشورهای غیر خزری جهت ورود به این دریا.
در همین حال خبرگزاری ایسنا در مورخه 18/6/88به نقل از خبرگزاری نوستی گزارش داد که دیمیتری مدودف رئیس جمهور روسیه گفته است قصددارد در نشست 4جانبه خزری در اوکتائوبه سران 3کشورخزری (غیر ازایران)پیشنهاد دهدکه روابطشان در حوزه گاز را براساس توافقنامه های بین دولتی برای مدت زمان طولانی ومتوسط برقرار کنند.وی این سخنان را دردیدار با رئیس شرکت گازپروم روسی مطرح نمود.الکسی میلر رئیس گاز پروم ضمن استقبال از این پیشنهاد گفت؛قراردادهای گاز پروم با شرکتهای کشورهای حاشیه خزر باید بر اساس رویکردی جامع ،درازمدت وبا این درک باشد که اینها تنها قراردادخرید گاز نبوده بلکه شامل مسائل استخراج،انتقال وپالایش گاز نیز می شود.
با نگاه به مواضع تهران واظهارات مقامات روسی ملاحظات و سوالات مهمی به ذهن متبادر می شود.
1-اصولا در دیپلماسی به اظهارات بدون مابازاء،بی نتیجه وادعاهای بزرگ بدون عمل نباید اهمیت داد.یعنی کم گفته شود چون در چرا که به عمل کار برآید به سخندانی نیست.
2-اینکه 4 کشور خزری بدون ایران اقدام به نشست می نمایند قابل تامل است .تهران نباید به وعده های شفاهی مقامات خزری بسنده نماید.مگر ایران نامحرم است که نباید در اجلاس 13 سپتامبر شرکت نماید؟
3-چگونه است مسکو از ایران دعوت می نماید در اجلاسی که هیچ نفعی برا ی ملت ایران ندارد بعنوان ناظر در اجلاسهای سازمان همکاریهای اقتصادی شانگهای شرکت نماید اما به نشستی که باید در آن حضور داشته باشد ازسوی میزبان دعوت نمی شود.؟
4-اخبار واظهارات مقامات ایرانی با قزاقی متناقض است.درحالیکه اطلاعیه دفتر ریاست جمهوری قزاقستان کاملا آشکار به موضوع بررسی رژیم حقوقی خزر در نشست اوکتائو اشاره میکند ،مسئولین ایرانی با استناد به اظهارات شفاهی برخی مقامات بعضی کشورهای خزری بدون ذکر نام مقامات وکشورها از عدم بررسی رژیم حقوقی خزر سخن می گویند.
5-در حالیکه وزیر خارجه ایران برگزاری نشست قریب الوقوع 4جانبه خزری در قزاقستان را علیه منافع ملی ایران دانسته ،معاون وی سخن از عدم طرح رژیم حقوقی دریا ی خزر دراین نشست به میان آورده است.
6-آیا بهتر نبود از کشورهائی که به مقامات ایرانی قول داده اند(احتمالا روسیه است که همواره با کارت ایران در مناسبات بن المللی بازی میکند) مسائل دریای خزر در نشست اوکتائو مطرح نشود ودر صورت مطرح شدن جلسه را ترک کنند خواسته میشد و خواسته شود بجای این همه زحمت ومنت اگرریگی در کفششان نیست از ایران هم دعوت کنند در این اجلاس حضور یابد؟
7-آیا اظهارت مدودف و میلر موضوعی غیر از مسائل رژیم حقوقی وانتقال انرژی خزر است که قرار است در نشست 4جانبه مطرح شود؟
8-عدم واکنش جدی تهران به اظهارات مدودف وبردی محمد اف قابل تامل است.ابراز نظر پیرامون مسائل امنیتی ومنابع فسیلی خزر قطعا موضوعاتی است که اتفاق آرا نیاز دارد.
9- آیا در گذشته از مسکو رودست نخورده ایم که اکنون این همه اعتماد به آن داریم ؟مسکو همواره در دوران شوروی وبعد از فروپاشی تهران را فریب داده است. (اگر دوران روسیه تزاری ،قراردادهای گلستان ،ترکمنستان ،قراداد 1915،اشغال ایرا ن وعدم تخلیه شمال وشمال غرب ایران در جنگ دوم جهانی،کمک به عراق در جنگ تحمیلی وبسیاری موارد سلطه گری این کشور درایران را فاکتور بگیریم و بر خزر متمرکز شویم
مگر مسکو نبود که همگام با ایران علیه قرارداد موسوم به قرارداد قرن (کنسرسیوم نفتی ج آذربایجان با شرکتهای عمدتا غربی در مورد معادن آذری ،چراغ وگونشلی)بیانیه داد اما شرکت لوک اویل روسی در همین کنسر سیوم ومتعاقبا در سایر کنسرسیومها سهیم شد؟این بازی دوگانه وریاکارانه روسیه را که فراموش نکرده ایم ونخواهیم کرد.
11-مسکو به اقدام فوق بسنده نکرد در ادامه فریب کاریهایش در حالیکه همچون تهران بر اتفاق آراء درخصوص مسائل خزر تاکید میکرد اقدام به انعقاد اسنادی با آذربایجان وقزاقستان بصورت جداگانه (دوجانبه )وسپس سه جانبه مبنی بر تقسیم منابع فسیلی خزر در زیر بستر نمود.وعملا مدل اتفاق آراء را زیر پا گذاشت.وبه تهران گفت با عشق آباد وباکو در خصوص تقسیم منابع زیر بستر به توافق برسد که تا کنون علیرغم چندین دور مذاکره به سرانجامی نرسیده است.( در دولت اصلاحات مذاکره تهران با باکو در حال پیشرفت بود وبه نقطه نسبتا خوبی رسیده بود اما به دلیل نا کارآمد دیپلماسی دولت نهم در 4 سال گذشته هیچ کونه پیشرفتی نداشته است.)
12- پذیرفتن قرادادهای دو جانبه وسه جانبه در خزر ازسوی تهران یک اشتباه استراتژیک بود.بگونه ای که امروز شاهد تلاش مسکو برای برگزاری نشست 4جانبه بدون حضور ایران هستیم.
13-آیا تهران باید در جهت وابسته کردن اروپا به انرژی روسیه ومسیر روسیه باین کشور کمک نماید ؟ آیا نشست قریب الوقوع در خصوص ممانعت از تحقق خط لوله گازنابوکو که در صورت عملیاتی شدن ازوابستگی اروپا به گاز ومسیر روسیه میکاهد یا آنرا قطع میکند ومسکو را وادار به انفعال می نماید نیست؟
14-آیا ایران با توجه به اینکه دومین کشور دارای ذخایر گاز در جهان است ،نباید طرفدار احداث خطوط لوله انتقال گاز از مسیرهای مختلف که بتواند به آنها متصل به اروپا باشد تا منافع ملی خودرا تامین نماید؟
15-آیامسکو در شرایطی که خط لوله بلو استریم را دارد وبه ترکیه گاز صادر میکند واز طریق اکراین نیز به اروپا گاز می فروشد ودر حال پی گیری احداث خط لوله گاز مسیر جنوبی است در صدد یکه تازی در عرصه انتقال انرژی نیست؟کدامیک ازمسیرها وخطوط فوق کوچکترین ثمری برای ایران دارد ؟
15-آیا مسکو و3کشور دیگر خزری در جهت امضای سند چها رجانبه نیستند ؟ تحرک منفعلانه تهران چه دستاوردی تا کنون داشته است؟
16-علیرغم اعلام مکررمواضع تهران در مورد حقوق خود دردریای خزردر طول 18سال گذشته ،عملا ما شاهد بهره برداری گسترده چهار کشور در خزر هستیم وصرفا ازاین دریا در محدوده آبهای ساحلی ماهی صید میکنیم ودر حوزه کشتیرانی فعالیتی وجوددارد.
17- آیابرگزاری نشست 4جانبه خزری بدون حضور ایران در شرایط حساس بعد از انتخابات در کشور، نوعی سوءاستفاده از این شرایط از سوی روسیه و3کشور دیگر محسوب نمی شود؟
در شرایط فعلی و بمنظور جلوگیری از تبدیل شدن به یک رویه از سوی 4 کشور ساحلی در یای خزر جهت برگزاری نشستهای بعدی متناوب ،به هر نحو ممکن یاباید مانع از برگزاری اجلاس 13 سپتامبر شود یا اینکه زمینه حضور خودرانیز دراین اجلاس فراهم نماید.در صورتی که دو مورد مذکور میسر نشد از میزبان و3کشور دیگر بخواهد تحت نام دیگری که موضوعات دیگری را به اذهان متبادر می نماید این نشست را برگزار نمایند.بدیهی است از تمامی اهرمها وامکانات سیاسی ، اقتصادی و... در جهت نیل به مقصود ،با توجه به زمان بسیار اندک باقیمانده باید بهره برداری فوری شود.در شرایطی که از 20 روز پیش خبر برگزاری این نشست منتشر شده بود برخورد انفعالی وزارت امورخارجه وشورا ی امنیت ملی کشورونمایندگیهای سیاسی ایران دراین کشورها قابل بخشش نیست.پر واضح است که از کوزه همان تراود که در اوست.وقتی دولتی از مدیران قوی وجسور وکارشناس زبده بهره نمی برد وآنها را گوشه نشین می کند نتیجه ای جز اینگونه ناکارآمدیها وناکارکردگرائیها در پی نخواهد داشت.البته موارد متعددی در حوزه سیاست خارجی وجوددارد که در مسیرمنافع ملی نیست اما برای آنانیکه در پی منافع شخصی هستند دستاوردهائی دارد.
20/6/1388
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر