اتحادیه اروپا به ساخت خط لوله گاز نابوکو(1) امیدوار است وبه کمک آن سعی میکند از وابستگی به گاز روسیه بکاهد.سرگئی لاورف وزیر خارجه روسیه اخیرا در اجلاسی در آستراخان گفت ؛هر پروژه ای که مربوط به دریای خزرشود باید صرفابراساس موافقت هر پنج کشور حاشیه این دریا باشد.روسیه هرچیزی را غیر ازاین غیر قابل قبول میداند.مسکو همزمان با تلاش برای ایجاد خطوط لوله آلترناتیو قصد دارد پروژه نابوکو را با شکست مواجه سازد.درهمین راستا خط لوله موسوم به مسیرجنوبی را پی گرفته است.(2)
مسکو در گذشته نیز با انجام بازی دوگانه در رابطه با مسائل دریای خزر، چنین موضعی اتخاذ نمود و هر گونه قرارداد در خصوص منابع دریای خزر را منوط به تعیین رژیم حقوقی این دریا نمود وتهران نیز در کنار مسکو همین موضع را پیشه کرد اما روسیه با مشارکت در قرارداد قرن وسایر قرادادها عملا تهران را فریب داد.(شرکت لوک اویل روسی تقریبا در تمامی قراردادهای نفتی آذربایجان سهیم است.)ومتعاقب این فریب کاری با امضای قرارداد دوجانبه با آذربایجان وقزاقستان وقراداد سه جانبه با این دو کشور درزمینه بهره برداری از منابع فسیلی زیر بستر،قبل از تعیین رژیم حقوقی پا گذاشت.
این رفتار غیر اصولی روسیه سبب شده است تا در طول 18 سال گذشته هنوز تهران –باکو وتهران –عشق آباد و باکو –عشق آباد نتوانند درخصوص شیوه تقسیم منابع فسیلی ای دریابه توافق برسند. ؛این درشرایطی است که به جز ایران همه کشورهای حاشیه دریای خزر به بهره برداری از منابع نفتی وگازی دریای خزر مشعولند.وتهران هنوز اقدام جدی دراین خصوص بعمل نیاورده ومذاکرات با باکو که در دولت خاتمی به توافق نسبی نزدیک شده بود در طول 4سال گذشته تقریبا راکد مانده است.(خرید کشتی حفاری البرز که 420میلیون دلار هزینه در بر داشته هنوز در منطقه مورد نظر نصب ومورد استفاه قرار نگرفته است .اقدامات مسکو پیرامون انتقال انرژی هیچ نفعی برای ایران ندارد..اعم از مواضعش در رابطه با خزر وخطوط لوله ای که پی گیری میکند .
سوال این است که آیا مسکو همچون گذشته، تهران را فریب خواهدداد؟ چه تضمینی وجوددارد که چنان نکند؟ اگر منافعش ایجاب کند مطمئنا رفتار گذشته را تکرار خواهد کرد؛.چرا مسکو علاقمند به حضور ایران در عرصه انتقال گاز به اروپا نیست. چرا مسکو نمی خواهد ایران را به عنوان شریک در انتقال انرژی به اروپا بپذیرد؟.
چرا ایران باید هزینه وابستگی اروپا به گاز روسیه را بپردازد؟در شرایطی که ایران دومین دارنده منابع گاز دنیا وبهترین مسیر برای انتقال و ترانزیت گازحودوترکمنستان به ترکیه واروپاست.ودر حال حاضر از ترکمنستان گاز وارد ودر داخل کشور به مصرف می رساندو به ترکیه نیز گاز صادر میکند.آیا این پتانسیل امکان صدور وترانزیت گاز را فراهم نمی کند؟از سوی دیگر ایرا ن می تواند با استفاده از خط لوله گاز ایران وشوروی سابق وخط لوله جدیدالاحداث باکو-تفلیس –ارزروم گاز خود وترکمنستان را به ترکیه واروپا صادر نماید.البته مشکل عمده تهران عدم سرمایه گذاری و انتقال تکنولوژی در زمینه تولید گاز برای صادارات است وازسوی دیگر با مشکل تحریمها دراین رابطه مواجه است..که این خود یک فرصت سوزی فاجعه بار است.
دراین میان کشور همسایه مان ترکیه با اتخاذ بهترین سیاست از سوی دولت این کشور ودر شرایطی که دارای منابع گازی ونفتی نیست درحال تبدیل شدن به مسیر ترانزیت انرژی به اروپاست.در حال حاضر این کشور از طریق خط لوله بلو-استریم از روسیه، از طریق خط لوله ایران–ترکیه ،از طریق خط لوله باکو –تفلیس –ارزروم گازواز طریق خط لوله نفت باکو-تفلیس –جیحان نفت دریافت میکند ودر همین حال، خطوط لوله دیگری از جمله نابوکووخط لوله مسیر جنوبی را پی گیری می کند.َازسوئ دیگرآنکار با امضای قرارداد نابوکو از این موضوع به عنوان اهرمی برای چانه زنی جهت ورود به اتحادیه اروپا استفاده خواهد کرد.در صورت مخالفت با ورود ترکیه به این اتحادیه،آنکارا با این کارت بازی خواهد کرد چنانکه پیشتر نیز ترکیه خواستار دیافت 15درصد گازو تخفیف بیشتر شده بود .همانگونه که فوقا مذکور افتاد ترکیه مسیر ترانزیت است وآلترناتیوهای مختلفی دارد ومی تواند بازیگر محوری در قضیه انتقال گاز باشد .ضمن اینکه عاقلانه ،سیاستمدارانه ودوراندیشانه حرکت میکند.در مسائل سیاسی امنیتی منطقه ای وبین المللی هم اینگونه رفتار میکند ودر آینده نقش بیشتر وبهتری را در منطقه بازی خواهدکرد.
درهمین حال مسکو تلاش میکند که تهران صرفا موضوع خط لوله صلح یعنی انتقال گاز به پاکستان وهند را پی گیری نماید در شرایطی که این خط لوله علیرغم مذاکرات چند ساله دوجانبه وسه جانبه به سرانجامی نرسیده وبه لحاظ اقتصادی وامنیتی دارای ابهامات فراوان است وخریداران گاز از توان چانه زنی بیشتری برخوردارند تا فروشنده آن.
منافع ملی ایران ایجاب میکند تا انتقال گاز به اروپا را به موازات سایر مسیرهای آلترناتیوکه به لحاظ اقتصادی ،امنیتی وسیاسی به نفع کشورمان است، به هر نحو ممکن پی گیری نمائیم وبا تدبیروبرنامه ریزی ودوراندیشی تمام مشکلات سیاسی ،اقتصادی ،تکنولوژیکی آن را مرتفع کنیم..درهمین راستا ضروری است با انجام مذاکرات جدی با طرفهای ترکمنی ،آذری ،ترک واتحادیه اروپا اقدام نمائیم ودر جهت انتقال گاز ایران وترانزیت گاز ترکمنستان از طریق آذربایجان وترکیه با استفاده از خطوط لوله موجود ودر صورت لزوم خطوط لوله جدید گامهای اساسی برداریم..عدم وابستگی به یک مسیر ترانزیت واستفاده از آلترناتیوهای مختلف در این خصوص یکی از محورهای استراتژیک محسوب میشود.
بدیهی است در این صورت است که اروپا دررابطه با حضور ایران در پروژه نابوکو اندیشه خواهدکرد .
این در حالیست که تهران بدون درنظر داشتن حساسیت موضوع واحتمال اینکه همچون گذشته فرصتها را از دست بدهد گم شده خودرا در جاهای دیگری که سرنوشت آنها معلوم نیست واساسا منافع ملی کشور را تامین نخواهد نمود جستجو میکندوبگونه ای که اخیرا مدیر عامل شرکت لنتقال گاز از امکان اتصال شبکه انتقال گاز ایران به کشورهای پاکستان ،عراق وکویت خبرداد.وی از اتصال شبکه فشار قوی انتقال گاز ایران از 6نقطه سخن گفت وازکشورهای ترکیه ،ترکمنستان ،آذربایجان وجمهوری خودمختارنخجوان درترکیب ج.آذربایجان نام برد ،اما از 2نقطه دیگری که به همسایه ها متصلیم سخنی به میان نیاورد.وی همچنین افزود که شرکتش هم اکنون مسئولیت صادرات گاز طبیعی به ترکیه از ارمنستان را برعهده دارد.این درحالیست که خط لوله ای از ارمنستان به ترکیه وجود ندارد.وبه دلیل عدم تکمیل زیرساختهای مربوطه در ارمنستان هنوز به این کشور نیز گاز صادر نمی شود مضافا اینکه مسکو در ادامه یکه تازیهای خود در انتقال انرژی ،مانع از افزایش قطر لوله در خاکک ارمنستان شده مبادا گاز ایران در آینده ازطریق ارمنستان به ترکیه منتقل شود.ایران مستقما به ترکیه گاز صادر واز ترکمنستان گاز را وارد میکندوخط لوله آذربایجان هم برای سوآپ به نخجوان مورد استفاده قرار میگیرد.اینگونه اقدامات نتوانسته ونمی تواند ایران را به کشور صادروترانزیت کننده گاز به مقاصد نهائی بویژه اروپا تبدیل نماید.بهترین اقدام در شرایط فعلی ان است که تهران به جای سخنان تکراری بی نتیجه ،با نظر داشت منافع ملی ونیازهای نسل فعلی وآتی ،براساس عقل ،منطق ونظرات کارشناسی نسبت به حل مشکلات سیاسی ،اقتصادی وسایر موانع موجود همت نماید وبا سرمایه گذاری داخلی وخارجی در مسیر تولید گاز برای صادرات گام بردارد وبا اتصال شبکه گاز ترکمنستان به ترکیه وآذربایجان نسبت به ترانزیت وصدور گاز به اروپا مبادرت نماید.وبا این کار از حوزه نفوذ روسیه در رابطه با انتقال انرژی خودرا خارج نماید.
مسکو در گذشته نیز با انجام بازی دوگانه در رابطه با مسائل دریای خزر، چنین موضعی اتخاذ نمود و هر گونه قرارداد در خصوص منابع دریای خزر را منوط به تعیین رژیم حقوقی این دریا نمود وتهران نیز در کنار مسکو همین موضع را پیشه کرد اما روسیه با مشارکت در قرارداد قرن وسایر قرادادها عملا تهران را فریب داد.(شرکت لوک اویل روسی تقریبا در تمامی قراردادهای نفتی آذربایجان سهیم است.)ومتعاقب این فریب کاری با امضای قرارداد دوجانبه با آذربایجان وقزاقستان وقراداد سه جانبه با این دو کشور درزمینه بهره برداری از منابع فسیلی زیر بستر،قبل از تعیین رژیم حقوقی پا گذاشت.
این رفتار غیر اصولی روسیه سبب شده است تا در طول 18 سال گذشته هنوز تهران –باکو وتهران –عشق آباد و باکو –عشق آباد نتوانند درخصوص شیوه تقسیم منابع فسیلی ای دریابه توافق برسند. ؛این درشرایطی است که به جز ایران همه کشورهای حاشیه دریای خزر به بهره برداری از منابع نفتی وگازی دریای خزر مشعولند.وتهران هنوز اقدام جدی دراین خصوص بعمل نیاورده ومذاکرات با باکو که در دولت خاتمی به توافق نسبی نزدیک شده بود در طول 4سال گذشته تقریبا راکد مانده است.(خرید کشتی حفاری البرز که 420میلیون دلار هزینه در بر داشته هنوز در منطقه مورد نظر نصب ومورد استفاه قرار نگرفته است .اقدامات مسکو پیرامون انتقال انرژی هیچ نفعی برای ایران ندارد..اعم از مواضعش در رابطه با خزر وخطوط لوله ای که پی گیری میکند .
سوال این است که آیا مسکو همچون گذشته، تهران را فریب خواهدداد؟ چه تضمینی وجوددارد که چنان نکند؟ اگر منافعش ایجاب کند مطمئنا رفتار گذشته را تکرار خواهد کرد؛.چرا مسکو علاقمند به حضور ایران در عرصه انتقال گاز به اروپا نیست. چرا مسکو نمی خواهد ایران را به عنوان شریک در انتقال انرژی به اروپا بپذیرد؟.
چرا ایران باید هزینه وابستگی اروپا به گاز روسیه را بپردازد؟در شرایطی که ایران دومین دارنده منابع گاز دنیا وبهترین مسیر برای انتقال و ترانزیت گازحودوترکمنستان به ترکیه واروپاست.ودر حال حاضر از ترکمنستان گاز وارد ودر داخل کشور به مصرف می رساندو به ترکیه نیز گاز صادر میکند.آیا این پتانسیل امکان صدور وترانزیت گاز را فراهم نمی کند؟از سوی دیگر ایرا ن می تواند با استفاده از خط لوله گاز ایران وشوروی سابق وخط لوله جدیدالاحداث باکو-تفلیس –ارزروم گاز خود وترکمنستان را به ترکیه واروپا صادر نماید.البته مشکل عمده تهران عدم سرمایه گذاری و انتقال تکنولوژی در زمینه تولید گاز برای صادارات است وازسوی دیگر با مشکل تحریمها دراین رابطه مواجه است..که این خود یک فرصت سوزی فاجعه بار است.
دراین میان کشور همسایه مان ترکیه با اتخاذ بهترین سیاست از سوی دولت این کشور ودر شرایطی که دارای منابع گازی ونفتی نیست درحال تبدیل شدن به مسیر ترانزیت انرژی به اروپاست.در حال حاضر این کشور از طریق خط لوله بلو-استریم از روسیه، از طریق خط لوله ایران–ترکیه ،از طریق خط لوله باکو –تفلیس –ارزروم گازواز طریق خط لوله نفت باکو-تفلیس –جیحان نفت دریافت میکند ودر همین حال، خطوط لوله دیگری از جمله نابوکووخط لوله مسیر جنوبی را پی گیری می کند.َازسوئ دیگرآنکار با امضای قرارداد نابوکو از این موضوع به عنوان اهرمی برای چانه زنی جهت ورود به اتحادیه اروپا استفاده خواهد کرد.در صورت مخالفت با ورود ترکیه به این اتحادیه،آنکارا با این کارت بازی خواهد کرد چنانکه پیشتر نیز ترکیه خواستار دیافت 15درصد گازو تخفیف بیشتر شده بود .همانگونه که فوقا مذکور افتاد ترکیه مسیر ترانزیت است وآلترناتیوهای مختلفی دارد ومی تواند بازیگر محوری در قضیه انتقال گاز باشد .ضمن اینکه عاقلانه ،سیاستمدارانه ودوراندیشانه حرکت میکند.در مسائل سیاسی امنیتی منطقه ای وبین المللی هم اینگونه رفتار میکند ودر آینده نقش بیشتر وبهتری را در منطقه بازی خواهدکرد.
درهمین حال مسکو تلاش میکند که تهران صرفا موضوع خط لوله صلح یعنی انتقال گاز به پاکستان وهند را پی گیری نماید در شرایطی که این خط لوله علیرغم مذاکرات چند ساله دوجانبه وسه جانبه به سرانجامی نرسیده وبه لحاظ اقتصادی وامنیتی دارای ابهامات فراوان است وخریداران گاز از توان چانه زنی بیشتری برخوردارند تا فروشنده آن.
منافع ملی ایران ایجاب میکند تا انتقال گاز به اروپا را به موازات سایر مسیرهای آلترناتیوکه به لحاظ اقتصادی ،امنیتی وسیاسی به نفع کشورمان است، به هر نحو ممکن پی گیری نمائیم وبا تدبیروبرنامه ریزی ودوراندیشی تمام مشکلات سیاسی ،اقتصادی ،تکنولوژیکی آن را مرتفع کنیم..درهمین راستا ضروری است با انجام مذاکرات جدی با طرفهای ترکمنی ،آذری ،ترک واتحادیه اروپا اقدام نمائیم ودر جهت انتقال گاز ایران وترانزیت گاز ترکمنستان از طریق آذربایجان وترکیه با استفاده از خطوط لوله موجود ودر صورت لزوم خطوط لوله جدید گامهای اساسی برداریم..عدم وابستگی به یک مسیر ترانزیت واستفاده از آلترناتیوهای مختلف در این خصوص یکی از محورهای استراتژیک محسوب میشود.
بدیهی است در این صورت است که اروپا دررابطه با حضور ایران در پروژه نابوکو اندیشه خواهدکرد .
این در حالیست که تهران بدون درنظر داشتن حساسیت موضوع واحتمال اینکه همچون گذشته فرصتها را از دست بدهد گم شده خودرا در جاهای دیگری که سرنوشت آنها معلوم نیست واساسا منافع ملی کشور را تامین نخواهد نمود جستجو میکندوبگونه ای که اخیرا مدیر عامل شرکت لنتقال گاز از امکان اتصال شبکه انتقال گاز ایران به کشورهای پاکستان ،عراق وکویت خبرداد.وی از اتصال شبکه فشار قوی انتقال گاز ایران از 6نقطه سخن گفت وازکشورهای ترکیه ،ترکمنستان ،آذربایجان وجمهوری خودمختارنخجوان درترکیب ج.آذربایجان نام برد ،اما از 2نقطه دیگری که به همسایه ها متصلیم سخنی به میان نیاورد.وی همچنین افزود که شرکتش هم اکنون مسئولیت صادرات گاز طبیعی به ترکیه از ارمنستان را برعهده دارد.این درحالیست که خط لوله ای از ارمنستان به ترکیه وجود ندارد.وبه دلیل عدم تکمیل زیرساختهای مربوطه در ارمنستان هنوز به این کشور نیز گاز صادر نمی شود مضافا اینکه مسکو در ادامه یکه تازیهای خود در انتقال انرژی ،مانع از افزایش قطر لوله در خاکک ارمنستان شده مبادا گاز ایران در آینده ازطریق ارمنستان به ترکیه منتقل شود.ایران مستقما به ترکیه گاز صادر واز ترکمنستان گاز را وارد میکندوخط لوله آذربایجان هم برای سوآپ به نخجوان مورد استفاده قرار میگیرد.اینگونه اقدامات نتوانسته ونمی تواند ایران را به کشور صادروترانزیت کننده گاز به مقاصد نهائی بویژه اروپا تبدیل نماید.بهترین اقدام در شرایط فعلی ان است که تهران به جای سخنان تکراری بی نتیجه ،با نظر داشت منافع ملی ونیازهای نسل فعلی وآتی ،براساس عقل ،منطق ونظرات کارشناسی نسبت به حل مشکلات سیاسی ،اقتصادی وسایر موانع موجود همت نماید وبا سرمایه گذاری داخلی وخارجی در مسیر تولید گاز برای صادرات گام بردارد وبا اتصال شبکه گاز ترکمنستان به ترکیه وآذربایجان نسبت به ترانزیت وصدور گاز به اروپا مبادرت نماید.وبا این کار از حوزه نفوذ روسیه در رابطه با انتقال انرژی خودرا خارج نماید.
-------------------------------------------------
1-این پروژه در صورت تحقق تا پایان سال 2014با هزینه ای در حدود 6الی 7میلیارد یورو و احداث 3300 کیلومتر از سال 2010تا 2015 قریب 20تا30میلیاردمترمکعب گاز دریای خزر (آذربایجان ،ترکمنستان وقزاقستان)ودرصورت امکان ونیاز گاز مصر،ایران وعراق را به ترکیه ،بلغارستان ،رومانی ،مجارستان ودر نهایت به اتریش واروپا منتقل خواهد نمود.مشکل عمده عبور خط لوله از دریای خزرو میزان گازی است که باید تامین شود.چراکه ازیک سوآذربایجان براساس قراردادی از سال 2010بخشی از گاز خودرا به روسیه خواهد فروخت.این سیاست روسیه درراستای ناکام گذاشتن سایر خطوط لوله ووابستگی خریداران اروپائی به گاز روسیه صورت گرفته است.
ترکمنستان نیز قراردادی برای فروش 30ساله گاز به چین امضا کرده است.ایران هم فعلا گازی برای صادرات تولید نکرده است.هرچند که باذخایری بیش از984تریلیون فوت مکعب دومین کشور دارنده گاز جهان است.!!!؟؟
2-شرکت دولتی گازپروم روسیه قراردادی با شرکتENI`ایتالیا امضا نموده است.براساس این قرار داد روسیه به ایتالیا ،صربستان ،بلغارستان ویونان گاز صادر خواهد کرد.وارد کردن صربستان به این مسیر واحداث یک مخزن بزرگ در خاک این کشور سبب بازیگر شدن صربستان میشود.در همین حال شرکت گاز دولتی صربستان با شرکت گاز منطقه تحت کنترل صربها در بوسنی هرزه گوین به صربستان کمک خواهدکرد که کنترل بیشتری بر توزیع منابع گاز به داحل بوسنی اعمال کند.(سال گذشته پس از قطع گاز روسیه ،بوسنی دچار مشکل شده بود) باین ترتیب صربستان به عامل مهمتری در تعادل نسبی وگسترش حوزه نفوذ در منطقه بالکان بدل خواهدشد.بنظر میرسد روسیه مشکل کمتری در مقایسه با طرح نابوکو دارد.
این خط لوله جدید در آبهای قلمروئی ترکیه درسواحل جنوبی دریای سیاه کشیده خواهد شدودر صورت اجراء،اوکراین را که درحال حاضر مسیر اصلی انتقال 80%گاز روسیه به اروپاست ،دورخواهد زد واز توان چانه زنی این کشور با روسها ودرآمدهای ناشی از تعرفه ترانزیت خواهد کاست .ترکیه در برابر موافقت با این طرح،حمایت مسکو از خط لوله جدیدی برای متصل ساختن بندر سامسون در حاشیه آبهای این دریا به بندر جیحان در کنار آبهای مدیترانه را بدست آوردند.گفته می شود مزید بر این امتیاز،آنکارا توانسته قول خرید یک واحد نیروگاه هسته ای با قیمت پائین را هم از مسکو اخذ نماید.در این خصوص که نابوکو ومسیر جنوبی رقیب یا مکمل یکدیگرند اختلاف نظر وجود دارد.
روسیه در حال حاضر 68%گاز مصرفی ترکیه را تامین می کند.
ترکمنستان نیز قراردادی برای فروش 30ساله گاز به چین امضا کرده است.ایران هم فعلا گازی برای صادرات تولید نکرده است.هرچند که باذخایری بیش از984تریلیون فوت مکعب دومین کشور دارنده گاز جهان است.!!!؟؟
2-شرکت دولتی گازپروم روسیه قراردادی با شرکتENI`ایتالیا امضا نموده است.براساس این قرار داد روسیه به ایتالیا ،صربستان ،بلغارستان ویونان گاز صادر خواهد کرد.وارد کردن صربستان به این مسیر واحداث یک مخزن بزرگ در خاک این کشور سبب بازیگر شدن صربستان میشود.در همین حال شرکت گاز دولتی صربستان با شرکت گاز منطقه تحت کنترل صربها در بوسنی هرزه گوین به صربستان کمک خواهدکرد که کنترل بیشتری بر توزیع منابع گاز به داحل بوسنی اعمال کند.(سال گذشته پس از قطع گاز روسیه ،بوسنی دچار مشکل شده بود) باین ترتیب صربستان به عامل مهمتری در تعادل نسبی وگسترش حوزه نفوذ در منطقه بالکان بدل خواهدشد.بنظر میرسد روسیه مشکل کمتری در مقایسه با طرح نابوکو دارد.
این خط لوله جدید در آبهای قلمروئی ترکیه درسواحل جنوبی دریای سیاه کشیده خواهد شدودر صورت اجراء،اوکراین را که درحال حاضر مسیر اصلی انتقال 80%گاز روسیه به اروپاست ،دورخواهد زد واز توان چانه زنی این کشور با روسها ودرآمدهای ناشی از تعرفه ترانزیت خواهد کاست .ترکیه در برابر موافقت با این طرح،حمایت مسکو از خط لوله جدیدی برای متصل ساختن بندر سامسون در حاشیه آبهای این دریا به بندر جیحان در کنار آبهای مدیترانه را بدست آوردند.گفته می شود مزید بر این امتیاز،آنکارا توانسته قول خرید یک واحد نیروگاه هسته ای با قیمت پائین را هم از مسکو اخذ نماید.در این خصوص که نابوکو ومسیر جنوبی رقیب یا مکمل یکدیگرند اختلاف نظر وجود دارد.
روسیه در حال حاضر 68%گاز مصرفی ترکیه را تامین می کند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر